Recensie: 'De gevleugelde'
‘De Gevleugelde’ Door: Arthur Japin
Uitgeverij: De Arbeiderspers Prijs: € 21,99 ISBN: 978 90 295 3896 1
Over de nieuwste roman van Arthur Japin is veel te doen geweest. Er werd reikhalzend naar uit gekeken door literatuur-minnend Nederland vanwege de liefde voor deze schrijver, die onder meer de historische romans ‘De zwarte met het witte hart’, ‘Een schitterend gebrek’, ‘De overgave’ en ‘Vaslav’ op zijn naam heeft staan. Japin geniet door deze bestsellers inmiddels nationale én internationale bekendheid.
Terug naar 'De gevleugelde'.
De schrijver besloot de hoofdpersoon van dit verhaal, Alberto Santos-Dumont, zijn eigen Facebook-pagina te geven. De pagina telt op dit moment 1.253 likes. Ruim voor de verschijning van het boek, dat sinds 8 september verkrijgbaar is, konden geïnteresseerden meer te weten komen over de bijzondere hoofdpersoon. Ik vind het een slimme zet van de auteur: hij betrok het publiek bij het leven van zijn hoofdpersonage, met interessante feiten en unieke foto’s.
Eenmaal warm geworden voor het verhaal, verscheen op 8 september dan -eindelijk- De gevleugelde. Een boek dat diezelfde maand de onderscheiding ‘boekomslag van de maand’ wist te bemachtiging, vanwege zijn felgekleurde cover, die de beste jury aan de aankomende herfst deed denken.
Ik heb andere beelden bij de cover. Ik vind hem prachtig, dat wel. Maar ik voel er geen herfst bij. Ik heb enkele weken onoplettend gedacht dat er een zwerm vogels op de cover pronkte. En dan die sierlijke letters. De gevleugelde. Later ontdekte ik dat het -hoogstwaarschijnlijk- de hoofdpersoon is met een van zijn ontwerpen. Niettemin vermoed ik dat de auteur mij niet geheel onopzettelijk in de richting van een groep vogels heeft geduwd. Het is juist die dubbele laag die de auteur ook in het verhaal aanbrengt: Alberto Santos-Dumont ontdekte dat vleugels die vogels bezitten ook een mens richting zouden kunnen geven in de lucht, in plaats van zich afhankelijk mee te laten voeren door de onvoorspelbare wind, in een luchtballon.
Het verhaal Ik heb de beste man al eens genoemd: De gevleugelde gaat over Alberto Santos-Dumont. Alleen de naam klinkt al poëtisch, prachtig voor in een roman. Dit boek vertelt het verhaal van een man die ervan droomt om te kunnen vliegen.
Het boek start bij de dood van de hoofdpersoon, neemt de lezer dan mee naar de jonge Alberto, gaat verder bij de geheimen die spelen omtrent zijn dood, neemt je mee naar de volwassen Alberto en eindigt bij de oplossing van het geheim van zijn dood. Als lezer begin je dus aan het einde van het leven van de hoofpersoon. En daarmee weet je dat er een groot geheim speelt, meerdere geheimen, maar er wordt nog weinig prijs gegeven. Als vanzelf reis je dan mee op de tijdlijn van deze bijzondere, gevoelige man die alles in het werk stelde om los te komen van de grond. Zijn onafscheidelijke metgezel (en misschien meer dan dat?) is Albert Chapin. Van 1932 naar 1873, weer terug naar 1932 en van daaruit nog eenmaal met de tijd mee terug naar 1897.
Een deel van het leven van Alberto Santos-Dumont krijg je als lezer niet ‘te zien’. De auteur houdt ons daar -ik vermoed bewust- buiten. In deze periode moet de hoofdpersoon depressief zijn geworden, toen hij ontdekte dat zijn uitvinding -vliegen- werd gebruikt voor oorlogsdoeleinden. Dat zorgt voor de onopgeloste puzzel; als lezer probeer je alle stukjes passend te maken.
Of dat lukt? Ik daag je uit.
De schrijfstijl van Arthur Japin neigt af en toe naar poëzie. Hij speelt met woorden, zinnen en klanken. Zijn stijl heeft een bepaalde kleur. En hij blijft trouw aan die stijl, het gehele boek door. Je moet er van houden, dat geef ik toe. Het is een bepaalde artistieke vrijheid die Japin zich toe-eigent, en voor dit boek werkt het.
Het verhaal begint met deze alinea:
Klopt het, dan valt nog te begrijpen dat mensen zoveel waarde hechten aan een hart. Knap ontwerp, efficiënte werking, weerbarstig materiaal, verbluffend mechaniek en bij leven nogal essentieel, maar is het met pompen gestopt dan heeft het weinig zin er nog aan vast te houden. Grote kamers, kleine kamers, allemaal wondergoed bedacht en uitgevoerd, maar zie het onder ogen, op een gegeven moment zijn ze uitgewoond; het leven is eruit. Snijd het orgaan daarna voor de aardigheid eens los, laat het leegbloeden en uitdruipen, leg het te drogen in een porseleinen bakje en na drie dagen oogt een mensenhart behoorlijk teleurstellend.
Dit trok mij meteen het boek in. Een totaal ander begin van het verhaal dan ik had verwacht, maar dat prikkelt de nieuwsgierigheid. Maar de schrijfstijl van Arthur Japin is beeldend, soms gruwelijk letterlijk, maar vrijwel altijd met een bepaalde lading. Een emotie. En niets is wat het lijkt. Soms voel je je zweven boven de letters, vervolgens wordt er eenvoudig en helder geschreven. Soms eindigt een alinea in het boek met een korte overdenking. Als lezer wordt je even boven het verhaal uit getild (hoe toepasselijk), en volgt er een korte overdenking.
Dit is een van mijn favorieten:
Er is zoveel meer mogelijk. Altijd en op elk gebied. Wij moeten het daarom wel zonder na te denken doen, dat ene wat zij geen van allen in ons zien, dat ongekende. Die ene keer, die geen ruimte in ons laat voor twijfel, mag een mens niet afgaan op een afweging. Anderd zouden we aan wat het meest de moeite waard is nooit beginnen, ons eigen pad bijvoorbeeld of de liefde, het loskomen, de lucht.
Alberto beaamt dit even verderop:
De werkelijkheid, dat is meer iets voor anderen. Die is te zwaar en trekt mij naar beneden. Ik moet haar wel negeren. En iedereen die op een dag los wil komen van de grond raad ik hetzelfde aan.
Dat typeert de hoofdpersoon. Hij vindt het moeilijk om met ‘mensen’ om te gaan. Hij weet zich vaak geen houding te geven.
In het laatste hoofdstuk komt dit thema terug, verteld door nabestaanden van Alberto en zijn vriend Albert Chapin:
‘Geen droom blijft zonder gevolg. Maar als kinderen stonden ze bij het echte leven nooit eens stil. Ze hebben de hemel veroverd, maar zonder erbij na te denken.’ ‘Waarschijnlijk,’ zei Berthe, ‘is dat de enige manier.’
Wat een afsluiter. Ik teken ervoor.
